Küresel Haklar Endeksi 2023
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC), 2023 Küresel Haklar Endeksi raporuyla dünya genelinde işçi haklarının ciddi bir tehdit altında olduğunu ortaya koyuyor. Türkiye, bu endekste işçi hakları açısından en kötü 10 ülke arasında yer alıyor.
ITUC ve daha öncesinde Uluslararası Hür Sendikalar Konfederasyonu (ICFTU), uzun yıllardır dünya genelindeki hak ihlallerini raporlayarak işçi haklarının küresel bir resmini çiziyor. Son 10 yıldır ITUC, Küresel Haklar Endeksi’ni yayımlayarak ülkeleri, bölgeleri ve yılları karşılaştırmayı, eğilimleri ve ihlal yöntemlerini belirlemeyi amaçlıyor. Raporda işçi haklarının durumunu incelemenin yanı sıra interaktif bir harita da sunuluyor.
149 ülkeyi kapsayan araştırmaya göre, işçi hakları dünya genelinde ciddi bir saldırı altında bulunuyor. Temel sendikal haklar gasp ediliyor, işçilerin hak arayışları hapis ve tazminat cezalarıyla engelleniyor. Özellikle grev hakkının tehdit altında olduğu ülkeler arasında Kanada, Belçika ve İngiltere gibi gelişmiş ülkeler bile yer alıyor.
Hak ihlalleri sınıflandırıldığında, grev hakkının en önemli hak olduğunu söyleyebiliriz. Bu temel sendikal eylem, birçok ülkede fiili veya yasal olarak engelleniyor. Diğer hak ihlalleri arasında toplu sözleşme ve toplu pazarlık hakkının sınırlanması, sendika kurma ve üye olma hakkının gasp edilmesi ve adalete erişim hakkının ihlali de bulunuyor. İşçilerin hak arama eylemleri gözaltı, tutuklama ve hatta şiddetle engelleniyor, sendikacılar öldürülüyor.
Her yıl olduğu gibi 2023’te de Kolombiya’da birçok sendikacı cinayete kurban gitti. Benzer şekilde Ekvator’da da işçi haklarına yönelik kötü haberler alındı. Güney Amerika’daki bu ülkelerde demokrasi ve yurttaş hakları talepleriyle kitlesel gösteriler düzenlendi, bu toplumsal hareketlere yerli halkların örgütleri ve sendikalar liderlik etti. Ancak bu eylemler sırasında 5 sendika üyesi işçi hayatını kaybetti. Swaziland (Esvatini) gibi ülkelerde ise insan hakları ve iş hukuku alanında faaliyet gösteren sendika avukatlarına suikastlar düzenlendi.
Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerde organize sanayi bölgelerinde çalışan işçilerin sendika kurmalarına izin verilmiyor, Körfez ülkelerinde göçmen işçilerin pasaportları ellerinden alınıyor. Bu ülkelerdeki Kafala sistemi adeta köleliğin yasallaşmasına neden oluyor.
Hollanda gibi sendikal hakların geleneksel olarak korunduğu ülkelerde bile toplu sözleşme ve toplu pazarlık hakkının daraltılmasına yönelik uygulamalar görülmüş, bazı ülkelerde sendikalar kapatılmış veya kuruluş başvuruları reddedilmiştir.
Yeni bir toplumsal sözleşme çağrısı yapılıyor. Son 2 yılda pandemi, ekonomik kriz, iklim krizi ve Ukrayna Savaşı’nın neden olduğu enflasyon ve enerji krizi, işçiler için geçim sıkıntısı anlamına gelmektedir. İşçiler, maaşların yükseltilmesi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talepleriyle eylemler yaparken demokrasi ve insan haklarının da tehdit altında olduğunu gözlemliyorlar. Bazı ülkelerde işçilerin ifade özgürlüğü ve kolektif eylem hakkı doğrudan şiddet veya yasal mevzuat yoluyla engellenmektedir.
ITUC, bu dengesizlik karşısında yeni bir toplumsal sözleşme talebini öne sürmektedir. İşçilerin sesinin her düzeyde duyulabilmesi için anayasaların yeniden yazılması, Birleşmiş Milletler’in işleyişinin düzenlenmesi ve şirketlerin yönetim biçimlerinin değiştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. İşçilerin yönetimde daha fazla katılımının sağlanması gerektiğini savunmaktadır.
ITUC’a göre, iklim krizine karşı çözüm arayışı sırasında, krizden en çok etkilenen yoksul halklar ve işçilerin söz sahibi olması gerekmektedir. Ayrıca yapay zeka ve teknolojik gelişmelerde işçilerin taleplerinin dikkate alınması, kamusal sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerinin güçlendirilmesi gerekmektedir.
Türkiye Yine En Kötü 10 Ülke Arasında: İşçi Hakları Endeksi 2023
Her yıl Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) tarafından yayınlanan Küresel Haklar Endeksi raporu, Türkiye’nin işçi hakları açısından yine en kötü 10 ülke arasında yer aldığını gösteriyor. Raporda ülkeler, sendikal hakların durumuna göre sınıflandırılırken Türkiye, “hakların güvence altında olmadığı ülkeler” kategorisine dahil edilmiştir. Bu kategorideki özel konumunu, grev yasakları/ertelemeleri, sendika üyelerine yönelik keyfi gözaltılar, tutuklamalar ve sistematik sendika düşmanlığı gibi nedenlerle elde etmiştir.
Rapora göre, Türkiye’de sendikalara yönelik baskılara devam etmektedir. Sendika etkinliklerine yönelik polis müdahaleleri ve keyfi gözaltılar, sistematik bir hale gelmiştir. Ayrıca şirketler, sendika üyesi işçilerini işten çıkarmayı bir taktik olarak kullanmaktadır.
Endeks, sendika etkinliklerine yönelik engellemeleri örneklerle açıklarken, DİSK ve KESK gibi sendikaların faaliyetlerine de özel bir vurgu yapmaktadır. DİSK Genel Sekreter Yardımcısı Fahrettin Engin Erdoğan’ın depremzedelerin durumuna dikkat çekmek amacıyla gözaltına alınması ve Türk Tabipler Birliği (TTB) Başkanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı’nın tutuklanması raporda özel olarak belirtilmiştir.
Rapora göre, bazı işçi gruplarının sendika kurmaları veya sendikaya üye olmaları, küresel bir eğilim haline gelmiş olan engellemelere tabi tutulmaktadır. Bazı ülkelerde göçmenler, ev işçileri, dijital platform çalışanları, serbest ticaret bölgeleri ve özel sanayi bölgelerinde çalışan işçilerin sendika kurmaları yasaklanmıştır. Türkiye, bu bağlamda da özel bir vurgu almaktadır, çünkü bazı kesimlerin sendika kurması neredeyse tamamen yasaklanmış ve mültecilerin sendikalara üye olmalarının önünde engeller bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye, işçi hakları açısından en kötü 10 ülke arasındaki yerini korumaktadır. Bu durum, hakların güvence altında olmadığı, sistematik sendika düşmanlığının devam ettiği ve keyfi gözaltı uygulamalarının yaşandığı bir ülke olarak Türkiye’nin işçi hakları açısından karşı karşıya olduğu sorunları yansıtmaktadır.
Küresel Haklar Endeksi web sitesi için tıklayın
