Image Map

Hafta tatili hakkında bilgi notu

 

Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 7033 sayılı Kanun 1 Temmuz 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Yasa ile esas olarak sermayeye yeni kolaylıklar sağlandığı ve yasanın pek çok hükmünün sermayeyi koruduğu net. 7033 sayılı Kanun ile 1924 tarihli ve 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun da yürürlükten kaldırıldı. 394 sayılı Kanun’un kaldırılması kamuoyunda hafta tatili hakkının ortadan kaldırıldığı ve hafta tatilinin cuma gününe alındığı gibi hatalı değerlendirmelere yol açtı. Bu hatalı değerlendirmelerin işçilerde hafta tatili hakkı konusunda tereddütler yarattığı anlaşılıyor. Bu durum hafta tatili hakkı kullanımını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle konunun açıklığa kavuşturulması ve doğru bilgilenme önem taşıyor.

  • Ücretli hafta tatili hakkını ortadan kaldırmaya dönük sermaye özlemleri ve hafta tatilinin cuma olmasına dönük siyasal hedeflerin olduğu kamuoyunca biliniyor. Ancak 7033 sayılı yasa ile ne hafta tatili hakkı ortadan kalktı ne de hafta tatili günü cuma olarak değişti.
  • Hafta tatili hakkı başta Anayasa olmak üzere bir dizi kanunla düzenlenmiş ve güvence altına alınmış bir haktır. Yürürlükten kaldırılan 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun ile hafta tatili hakkı değil, sanayi işletmelerinin, her yıl hafta tatillerinde çalışabilmek için belediyelerden izin alma ve harç yatırma zorunluluğu ortadan kaldırıldı.
  • 1924 yılında çıkarılan 394 sayılı Kanun zaman içinde değişikliğe uğradı, pek çok maddesi yürürlükten kaldırıldı ve uygulama alanı daraldı. 394 sayılı Kanun ile on bin veya on binden fazla nüfusu olan yerlerde haftada bir gün tatil verilmesi zorunluluğu getirilmiş ve haftada 6 günden fazla süreyle çalışma yasaklanmıştı. Yasaya göre hafta tatili 24 saatten az olmamak üzere ve cuma günleri uygulanacaktı. 394 sayılı yasada hafta tatilinde ücret ödenmesine ilişkin bir düzenleme yoktu.
  • Hafta tatili hakkı daha sonra farklı kanunlarda daha geniş bir biçimde düzenlendi. 1935 yılında kabul edilen 2739 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile hafta tatili 35 saate çıkarıldı ve tatil günü de cuma gününden pazar gününe kaydırıldı. Ancak bu kanunda da hafta tatilinin ücretli olmasına yönelik bir düzenleme yoktu. İşçilere hafta tatili ve genel tatillerde ücret ödenmesi 1951 yılında kabul edilen İşçilere Hafta Tatili ve Genel Tatil Günlerinde Ücret Ödenmesi Hakkında Kanun ile mümkün oldu. Başlangıçta hafta tatili ücreti yarım ücret iken daha sonra tama yükseltildi.
  • Dinlenme ve hafta tatili hakkı 1961 Anayasası’nın 44. maddesi ile anayasal güvence altına alındı. Ücretli hafta, bayram tatili ve ücretli yıllık izin haklarına anayasada yer verildi. 1982 Anayasası’nın 50. maddesine göre de “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.”
  • 1981 yılında kabul edilen 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’un 3. maddesi hafta tatilinin pazar günü olduğunu hükme bağlamaktadır. Borçlar Kanunu’nun 421. maddesine göre işveren, isçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür. Dolayısıyla kural olarak hafta tatilinin pazar günü olduğuna şüphe yoktur. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesi ise ücretli hafta tatili hakkını garanti altına almaktadır. Öte yandan İş Kanunu’na göre işçilere hafta tatilinde fazla çalıştırılma yaptırılması işçinin onayına tabidir.
  • Dolayısıyla Anayasa, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun, İş Kanunu ve Borçlar Kanunu’nun hafta tatiline ilişkin hükümleri yürürlüktedir. Bu kanunlar yürürlükte olduğu sürece hafta tatilinin pazar günü olduğu hususu ve hafta tatilinin ücretli olduğu hususu tartışma götürmez bir durumdur.
  • 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu’nun kaldırılması ile hafta tatili değil, sanayicilerin hafta tatilinde çalışmak için belediyelerden her yıl izin alma ve harç yatırma yükümlülükleri ortadan kaldırıyor. Böylece işverenlerin hafta tatilinde çalışma yaptırması nispeten kolaylaşmış olacak ve pazar günleri çalışan işçiler ise hafta tatilini diğer günlerde kullanmak zorunda kalacak. Belediyeden izin koşulunun kaldırılması, işverenlerin maliyetini azaltır, kamu gelirlerinde eksilmeye yol açar ve esnekliği artırıcı sonuçlar yaratır. Bu nedenle işverenlerin belediyelerden izin alma zorunluluğunun kaldırılmasını doğru bulmuyoruz.
  • Ücretli hafta tatili anayasal haktır, hafta tatili günü kural olarak pazar günüdür! Ücretli hafta tatili hakkı işçi sınıfının en önemli kazanımlarından biridir. Hafta tatili hakkının korunması ve kullanımı için doğru bilgilenme önemlidir. Gerçeği yansıtmayan “hafta tatili kaldırıldı” şeklinde iddialar işçilerde hafta tatili bilincini zayıflatabilir ve işverenlerin hafta tatili hakkını ihlal etme eğilimini güçlendirir. Bu tür hatalı değerlendirmelerden kaçınmak ve hafta tatilini temel bir işçi hakkı olarak savunmak ve kullanmak önemlidir.
ITUC ETUC