DİSK-AR: SANAYİDE İSTİHDAM VE REEL ÜCRETLER RAPORU…

DİSK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

SANAYİDE İSTİHDAM VE REEL ÜCRETLER RAPORU

 

Türkiye ekonomik krizin etkilerini tartışmaya devam ediyor. Kamuoyunda özellikle hükümetin yönlendiriciliği altında yaratılmaya çalışılan ve krizin teğet geçtiğine yönelik algılama, belli çevrelerce sahiplenilmiş durumda. Bunda sermaye kesiminin ve reel sektörün kriz sürecinden avantajlı bir biçimde çıkmasının etkisi büyük. Nitekim İstanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan rapora göre, krizin etkisinin en ağır biçimde hissedildiği 2009 yılında, Türkiye’nin ilk 500 büyük firmasının yüzde 82,4’ü kar elde etti. Yine ilk büyük 500 firma karını yüzde 10, ikinci büyük 500 firma ise karını yüzde 30 oranında arttırdı. Bu verileri İMKB’de işlem gören şirketlerin açıklanan bilanço rakamları da doğruluyor. Yine kriz döneminde Türkiye’nin dolar milyarderlerinin sayısının 13’ten 28’e yükselmesi de önemli bir veri…

 

Başta konfederasyonumuz DİSK olmak üzere emek örgütleri, krizin başladığı dönemden itibaren, krizin faturasının emekçilere çıkartıldığını, krizin emekçiler açısından ciddi tahribatlar yarattığını farklı boyutlarla kamuoyunun gündemine taşımaya çalıştı. Krize karşı emek yanlısı müdahalelerle kalıcı adımların atılmasını ve çalışma hakkının güvence altına alınmasını talep etti. Buna karşın büyük şirketlerin krizden hasarsız bir biçimde, karını güvence altına alarak çıkması için kamu kaynakları ve işsizlik fonu seferber edildi.

 

Ekonominin toparlandığına yönelik söyleme karşın, milyonlara varan işten çıkartmaların, ücretsiz izinlerin, zorla izin kullandırmaların, ücret indirimlerinin yaşandığı krizin, özellikle sanayi sektöründe çalışan işçiler açısından etkileri hala ortada durmaktadır.

 

Hükümet krizin dip yaptığı 2009 yılını baz alarak, her türlü veriyi kamuoyuna bir başarı olarak sunmaya çalışmaktadır. Özellikle işsizlik ve büyüme oranları konusunda ortaya konulan tablo budur.

 

DİSK Araştırma Enstitüsü, hazırladığı raporlarla krizin emekçilere yansıyan boyutunu ve yarattığı etkiyi, bütün gerçekliği ile kamuoyunun gündemine taşımaya ve Türkiye’nin sermaye birikim sürecinin ne kadar acımasız bir biçimde sürdürüldüğünü ve hükümetin burada oynadığı rolü ortaya koymaya çalışmaktadır.

 

Bu rapor böyle bir çabanın ürünü olduğu kadar, bilim insanlarına ve konuya ilgi duyan araştırmacılara da katkı verme amacını taşımaktadır. DİSK-AR bundan sonra 3 aylık periyotlarla, sektör sektör reel ücretlerde yaşanan değişimi kamuoyu ile paylaşacaktır. Bunu yaparken aynı zamanda kriz öncesini (2010 3. Dönem) baz alan ayrı bir endeksi de internet sitesi üzerinden paylaşıma açacaktır. Söz konusu endekste enflasyon verilerinde 3 aylık ortalamalara göre TÜFE oranları esas alınmaktadır.

 

REEL ÜCRETLERDE KAYIP TELAFİ EDİLEMEDİ

 

TÜİK Sanayi işgücü girdi endeksleri 2010 yılı II. Dönem verilerine göre, Brüt ücret R11; maaşlar bir önceki yılın aynı dönemine göre, yani krizin etkisinin en derin şekilde yaşandığı 2009 yılının II. Dönemine göre toplam sanayide % 15,7,  Ara Malı İmalatında % 21,0, Dayanıklı Tüketim Malı İmalatında % 20,8, Dayanıksız Tüketim Malı İmalatında % 14,0, Enerjide % 3,5 ve Sermaye Malı İmalatında % 16,9 artış göstermiştir.

 

Bu veriler nominal artışları göstermektedir. Buna karşın işçilerin alım gücündeki değişimi gösteren reel ücret endeksi, bir önceki yılın aynı dönemi esas alındığında sanayide % 5,93 artışla, bir önceki seneki yüzde 9’luk kaybın gerisinde kalmıştır. Söz konusu indeks Ara Malı İmalatında % 10,83 (bir önceki sene yüzde R11; 12,19), Dayanıklı Tüketim Malı İmalatında % 10,60 (bir önceki sene yüzde R11; 8,01), Dayanıksız Tüketim Malı İmalatında % 4,34 (bir önceki sene -4,08), Sermaye Malı İmalatında % 7,02 (bir önceki sene % -16,90) artış göstermiştir. Enerjide ise % 5,24 (bir önceki sene % -2,4) oranında bir gelir kaybı yaşanmıştır.

 

Söz konusu veriler, krizin dip yaptığı bir dönemi esas alması nedeniyle yanıltıcıdır. Ancak 2008 yılı verileri ile karşılaştırıldığında Kriz döneminin olumsuz etkisi ve alım gücünde yaşanan düşüş çok net olarak görülebilmektedir.

 

KRİZDE İŞÇİNİN EKMEĞİ KÜÇÜLDÜ

Krizin ilk sinyallerinin alınmaya başlandığı 2008 yılının III. Dönemi  (Temmuz, Ağustos, Eylül) baz alındığında, krizin yıkıcı etkisinin emekçilerin gelirleri üzerinde nasıl bir etki yaptığı görülmektedir.

 

Sanayi sektöründe reel ücretlerde gerileme,  kriz öncesi esas alındığında, 2010 yılının 2. dönemi için yüzde 5,57 olmuştur. Yani sanayi işçisi kriz öncesine göre ciddi bir yoksullaşma yaşamıştır. En fazla yoksullaşmanın yaşandığı sektör, makine ve ekipmanlarının kurulumu ve onarımı sektörüdür. Bu sektördeki işçilerin brüt ücretleri yüzde 32 oranında azalmış, işçiler alım güçlerinin üçte birini kaybetmişlerdir. Yoksullaşmanın astronomik rakamlara ulaştığı ikinci sektör, Ana Metal Sanayidir. Bu sektörde reel ücretlerde yaşanan kayıplar yüzde 24’ü bulmaktadır.

Otomotiv sektöründe çalışan işçilerde krizden en çok etkilenen işçiler arasında yer almaktadır. Bu sektörde reel ücretler kriz öncesine göre yüzde 11 azalmış durumdadır.

Krizin yıkıcı etkisinin işçiler açısından ağır bir biçimde hissedildiği bir diğer sektör ise “Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı”dır. Bu sektörde kayıp yüzde 14’ü bulmuştur.

Zaten krizde olan tekstil sektöründe ise reel ücretler yüzde 6 düzeyinde gerilerken, 2005 yılından bu yana yaşanan gerileme yüzde 16,5’i bulmaktadır.

İSTİHDAM KRİZ ÖNCESİNİN YÜZDE 6 ALTINDA

Sanayi istihdamı da kriz öncesi rakamlarına ulaşamamıştır. Kriz öncesi (2008 III. Dönem) çalışan her 100 kişiye karşın bugün (2010 II. dönem) 96 kişi bulunmaktadır. Bu rakam makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı sektöründe her yüz kişiye 70 kişi olarak görülmektedir. Krizin etkisini en çok hissedildiği bu sektörde her 10 çalışandan en az 3’ü artık ya işsiz ya da sektör dışıdır.  Yine otomotiv sektöründe istihdam kaybı yüzde 17’yi bulmaktadır (2009 yılının ilk döneminde bu oran yüzde 23’e ulaşmıştır). Giyim eşyaları imalatı sektöründe çalışan işçilerin yüzde 13’ü krizi işsizlik girdabının içine çekilerek yaşamıştır. Krizi en derinden yaşayan Ana Metal sanayi işçisi açısından da kriz işçi için ücret kaybı olduğu gibi yaklaşık olarak her 10 arkadaşından birini kaybetmek anlamına gelmiştir.

 

EN ÇOK YOKSULLAŞAN METAL İŞÇİSİ

 

Sonuç olarak kriz, sanayi işçisinin evine giren ekmeğin küçülmesine neden olmuştur.  Krizin olumsuz etkisi, raporumuzdaki verilerin gösterdiği gibi ağır bir biçimde hissedilmeye devam edilmektedir. Krizin faturası sanayi işçisinin üzerine yıkıldığı gibi, bu süreç hükümet ve sermaye işbirliği ile büyük işletmeler ve dolar milyarderleri için fırsat haline dönüştürülmüştür.

 

Türkiye, kaytıdışı ekonominin, düşük emek maliyetlerinin, uzun çalışma sürelerinin, uluslar arası standartların çok altında olan aylık ücretli izin hakkının, sendikaların etkisiz olduğu bir çalışma yaşamının, güvencesiz çalışmanın, sermaye sahiplerine sağladığı olanaklarla, hızlı bir sermaye birikim süreci yaşamaktadır. Ancak bu sermaye birikiminin topluma bir dönüşümü yoktur.  Sömürünün had safaya ulaştığı bu koşullarda artık gelir adaletini sağlayacak ve insanca çalışma koşullarını yaratacak ekonomik, siyasal tedbirlerin alınması bir zorunluluk haline gelmiştir.

 

 

TABLO 1

 

 

 

TABLO 2

DİSK-AR REEL ÜCRET İNDEKSİ

 http://disk.org.trcontent_imagesDiSK_toplamsanayi.pdf

Kaynak: TÜİK 2005 Temel Yıllı Üç Aylık Sanayi İstihdam, Çalışılan Saat ve Brüt Ücret-Maaş Endeksleri