DİSK-AR SANAYİ'DE İSTİHDAM VE REEL ÜCRETLER RAPORU…

DİSK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

SANAYİ’DE İSTİHDAM VE REEL ÜCRETLER RAPORU

(2010 III.DÖNEM)

23/01/2011

 

Krizi ağır hasarlar alarak yaşayan Türkiye ekonomisi krizden çıkış sinyalleri verirken, yaşanan tahribatın boyutları ortada durmaktadır. 2009 yılında resmi yoksul sayısında, işsiz sayısında kriz öncesine göre yaşanan devasa artış bu gerçeği somut zeminde ortaya koymaktadır. Buna karşın, şirketlerin büyümeye devam ettiği, ciddi kar artışlarına ulaştığı, dolar milyarderlerinin hem sayısının hem de toplam servetlerinin büyüdüğü kamuoyuna yansımaktadır. 

 

Ekonomide yaşanan toparlanma, halka yansımamakta, kriz döneminde özellikle sanayi kesiminde yaşanan fiili gelir kayıplarının (işten atılmalar, ücretsiz izinler vb.) yarattığı borç yükünün etkisinin devam ettiği tahmin edilebilir. Ancak verilerin bize gösterdiği gerçekler çok daha kapsamlıdır.

 

Hükümet krizin dip yaptığı 2009 yılını baz alarak, her türlü veriyi kamuoyuna bir başarı olarak sunmaya çalışmaktadır. Özellikle işsizlik ve büyüme oranları konusunda ortaya konulan tablo budur.

 

Kurumumuz, hazırladığı raporlarla krizin emekçilere yansıyan boyutunu ve yarattığı etkiyi, bütün gerçekliği ile kamuoyunun gündemine taşımaya ve Türkiye’nin sermaye birikim sürecinin ne kadar acımasız bir biçimde sürdürüldüğünü ve hükümetin burada oynadığı rolü ortaya koymaya çalışmaktadır.

 

Bu rapor böyle bir çabanın ürünü olduğu kadar, bilim insanlarına ve konuya ilgi duyan araştırmacılara da katkı verme amacını taşımaktadır.

 

REEL ÜCRETLERDE KAYIP TELAFİ EDİLEMEDİ

Kurumumuzun TÜİK Sanayi üretim endeksi, TÜİK Sanayi işgücü girdi endeksleri ve TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi üzerinde yaptığı hesaplamalara göre sanayide brüt reel birim ücretler kriz öncesine göre yüzde 5.38 oranında düştü.  

 

2008 yılının III. çeyreği (Temmuz, Ağustos, Eylül) ile 2010 yılının III. çeyreği (Temmuz, Ağustos, Eylül) verileri karşılaştırılarak yapılan hesaplamaya göre, sanayi istihdamında yaşanan yüzde 4.37, brüt reel ücretlerdeki (verimlilik ve istihdam etkisi olmadan) 0.33 oranındaki daralmaya karşın, üretim yüzde 0.73, işçilerin verimliliği yüzde 5.34 oranında arttı. Buna göre kriz döneminden bu yana daha az kişi ile daha çok iş yapmak zorunda bırakılan işçilerin ürettikleri değer başına reel brüt ücretlerinde (reel birim ücretler) gerileme yüzde 5.38 olarak gerçekleşti.

 

Reel birim ücretler, ilgili dönem için, aramalı imalatında yüzde 3.73, Dayanıklı tüketim malları imalatında yüzde 12.65, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 0.41, enerji sektöründe yüzde 15.24,  sermaye malı imalatında yüzde 7.34 oranında geriledi. 

 

İSTİHDAM KRİZ ÖNCESİNİN YÜZDE 4 ALTINDA

Sanayi istihdamında da kriz öncesi rakamlara ulaşılamadı. Üretim, verimlilik ve istihdam rakamlarını karşılaştırıldığında,  sanayi istihdamında kriz öncesi rakamlara ulaşılamamasının en önemli nedenlerden birini işten çıkartılan işçilerin geri alınmaması ve işverenlerin aynı işi mevcut kadrosu üzerinden daha yoğun çalışma ile gerçekleştirmeyi tercih etmesi oluşturdu.  Kriz öncesi (2008 III. Dönem) çalışan her 100 kişiye karşın bugün sanayi sektöründe(2010 III. dönem) 96 kişi bulunmakta. Bu rakam makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı sektöründe her yüz kişiye 73 kişi olarak görülmektedir. Krizin etkisini en çok hissedildiği bu sektörde her 10 çalışandan en az 3’ü artık ya işsiz ya da sektör dışıdır. Yine otomotiv sektöründe istihdam kaybı yüzde 14’ü bulmaktadır (2009 yılının ilk döneminde bu oran yüzde 23’e ulaşmıştır). Giyim eşyaları imalatı sektöründe çalışan işçilerin yüzde 11’i krizi işsizlik girdabının içine çekilerek yaşadı. Krizi en derinden yaşayan Ana Metal sanayi işçisi açısından da kriz işçi için ücret kaybı olduğu gibi yaklaşık olarak her 100 arkadaşından beşini kaybetmek anlamına geldi.

 

Toplam sanayide istihdamda yaşanan daralma yüzde 4.37 iken, bu oran aramalı imalatında yüzde 1.91, dayanıklı tüketim malları imalatında yüzde 2.54, dayanıksız tüketim malları imalatında yüzde 3.84, Enerji sektöründe yüzde 6.64, sermaye malı imalatında yüzde 11.38 oldu.

 

BİRİM ÜCRETLER OTOMOTİVDE YÜZDE 14 AZALDI

Sanayide reel birim ücretlerin en fazla gerilediği sektörlerin başında yüzde 23 ile bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin imalatı, yüzde 27 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı, makine ve ekipmanlarının kurulumu ve tamiri gelmektedir. Türkiye’nin parlayan sektörü otomotiv sektöründe ise reel birim ücretlerde erime yüzde 14’ü bulmaktadır. Giyim eşyaları imalatı yüzde 13 ile otomotivi takip etmektedir. Enerji sektöründe ise reel birim ücretlerde yaşanan gerileme yüzde 15’i bulmuştur.

 

Sonuç olarak, sanayi işçisi üzerinde krizin olumsuz etkisi devam etmektedir. Esnek çalışma biçimleri ile yapılan iş yoğunlaşmakta ve bu durum istihdamı daraltmaktadır. Raporumuzun gösterdiği en somut veri daha az kişi ile daha çok üretim yapılması gerçeğidir.

 

Bugün için kriz öncesine göre sanayide çalışan her 100 işçiden 4’ünün istihdam dışına düştüğü buna karşın, kalanların daha fazla çalıştırılarak üretim artışının sağlandığı bu verilere dayanılarak söylenebilir (Bu dönem için teknoloji bir atılım da söz konusu değildir). Esneklik uygulamalarının istihdamı artıracağına yönelik kamuoyunda yaratılmaya çalışılan yanılsamanın gerçeği temsil etmediği bu verilerle de somut olarak görülmektedir. İşin yoğunlaştırılmasını ve daha az işçi ile daha çok üretim yapmayı hedefleyen esneklik uygulamaları, tersine işsizliği artıran bir etmendir. TBMM’de görüşmeleri süren torba yasada yer alan esneklikle ilgili hükümler de, istihdam yaratmayı değil, sermaye kesimlerinin üzerindeki maliyetlerinin azaltılması anlamına gelmektedir.

 

Sonuç olarak kriz, sanayi işçisinin daha yoğun uzun ve yoğun çalışmasına, evine giren ekmeğin küçülmesine neden olmuştur.  Krizin olumsuz etkisi, raporumuzdaki verilerin gösterdiği gibi ağır bir biçimde hissedilmeye devam edilmektedir. Krizin faturası sanayi işçisinin üzerine yıkıldığı gibi, bu süreç hükümet ve sermaye işbirliği ile büyük işletmeler ve dolar milyarderleri için fırsat haline dönüştürülmüştür.

 

TABLO 1

Veriler istihdam, üretim, brüt ücret-maaş, TÜFE verileri kullanılarak hesaplanmıştır.