DİSK-AR: Asgari ücretliye büyümeden pay yok!
- ASGARİ ÜCRETLİ KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİRDEN PAYINI ALAMADI
- 36 SENEDE EKONOMİ 3,9 KAT, KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR 2,4 KAT BÜYÜRKEN ASGARİ ÜCRET NEREDEYSE YERİNDE SAYDI
- ASGARİ ÜCRETLİ KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİRDEKİ ARTIŞINDAN KENDİNE DÜŞEN PAYI ALSAYDI ÜCRETİ NET 1667 TL OLACAKTI.
Bir ekonominin gelişmişlik düzeyinin tek belirleyeni o ülkenin bir yıl boyunca ürettiği mal ve hizmetlerin oranındaki artış olarak kabul edilmektedir. Hâlbuki odaklanılması gereken en önemli mesele üretilen değerin nasıl paylaşıldığıdır. Bunun temel belirleyenlerinden biri kişi başına düşen milli gelir ile ücretler arasındaki ilişkideki eğilimin yönüdür. Eğer bir ülkede üretilen değerin miktarındaki artış ile ücretlerdeki artış arasındaki makas açılıyorsa bu durum sömürünün artığını, üretilen değerin belli ellerde toplandığını bize göstermektedir. Son günlerde gündeme taşınan yolsuzluklar bu bağlamda da ele alınmalıdır. Nitekim kamu kaynaklarının emekçilerin yaşam düzeylerini yükseltmeye değil, büyük para ve mal sahiplerinin zenginleşmesi için kullanılması 2015 yılı bütçesinin temel karakterini oluşturmaktadır. Son yıllarda giderek artan teşvikler, prim destekleri ve vergi indirimleri kamu bütçesini adeta bir sermaye kesimlerine kaynak transfer aygıtı haline getirmiştir. AKP hükümetinin her türlü yolsuzluğu meşrulaştırma ve her türlü denetim aygıtını kendi kontrolüne alma çabası yine emekçilerin milli gelirden aldıkları payı sınırlandıran unsurlardır.
Kişi başına düşen milli gelir ile asgari ücretin gelişim seyri bu sürecin nasıl işlediğini gösteren iyi bir örnektir.
Hükümet ve sermaye temsilcilerinin belirleyiciliği altında alınan Asgari Ücret Tespit Komisyonu kararlarında, enflasyon hedefleri esas alınmakta, işçilerin geçim düzeyi ihmal edilirken, ekonomik gelişme bu kararlara yansıtılmamaktadır. Dolayısı ile ekonomik refahın paylaştırılması açısından en önemli araçlardan biri durumunda olan asgari ücret, ciddi bir baskı altındadır.
2014 yılı için kişi başına milli gelirin IMF veritabanı verilerine göre 1903 TL olacağı tahmin edilmektedir. Buna karşın 2014 yılında asgari ücret ortalama brüt 1102 TL seviyesindedir. Net asgari ücret ise asgari geçim indirimi dahil 2014 yılı için ortalama 869 TL olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de brüt asgari ücretin kişi başına düşen milli gelire oranı 2014 yılı beklentileri için % 58’dir. Bu oran 1978 yılında en üst düzeyindedir. Söz konusu yılda asgari ücret hemen hemen kişi başına düşen milli gelire eşittir. 1977 ve 1979 yıllarında ise bu değer yüzde 80’nin üzerindedir. 1980 yılı ile birlikte radikal bir düşüş yaşan bu oran 1980 sonrasında en yüksek değerine 1992 yılında yüzde 69 ile ulaşmıştır.
Tablo 1. Kişi Başına Milli Gelir- Reel Asgari Ücret Karşılaştırması
Tablo 1’de sabit fiyatlarla kişi başına milli gelir ile reel asgari ücret arasındaki ilişki görülmektedir.
KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİRDEN ASGARİ ÜCRETLİ PAYINI ALAMADI
Bunun yanında asgari ücretin uzun gelişme seyrine bakıldığında 36 yıllık bir dönem için (1978 yılından bu yana) ekonomi (1978-2006 GSMH ve 2007 sonrası GSYİH) sabit fiyatlarla 3,9 kat, kişi başına düşen milli gelir 2,4 kat büyürken, asgari ücretin % 12’lik gelişme ile neredeyse yerinde saydığı görülmektedir.
Tablo 2. Reel Brüt Asgari Ücret – Kişi Başına Milli Gelir Karşılaştırması (1978=100)
Kaynak: TÜİK, DİSK-AR ve IMF Database
1999 yılına kadar 1978 yılındaki ekonomik gücüne ulaşmayan asgari ücret, bu yılda ulaştığı düzeyi, yüksek enflasyon ortamında yaşanan iki krizle ciddi bir biçimde kaybetmiş, 1978 ve 1999 yılında ulaştığı seviyeye ancak 2004 yılında yeniden ulaşabilmiştir. 2005 yılından bu yana ise asgari ücret neredeyse yerinde saymaya devam etmektedir.
Hâlbuki asgari ücret kişi başına milli gelir oranında bir artış kaydetseydi bugün brüt 2117 TL, net 1667 TL[1] olacaktı.
Asgari ücreti geçtiğimiz yıllarda kriz nedeniyle yüzde 22 düşüren Yunanistan’daki rakam bu haliyle bile yaklaşık Türkiye’dekinin iki katıdır. Yunanistan’da asgari ücret 19 Aralık 2014 tarihli TCMB döviz kuru verileri üzerinden yaptığımız hesaplamaya göre brüt 1962 TL’dir (683,76 Euro[2]). Yunanistan’da resmi haftalık çalışma süresi 40 saattir. 45 saat için ücret 2428 TL[3]’ye denk gelmektedir.
Diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında en uzun çalışma sürelerine ve en az ücretli izin hakkına sahip olan işçiler Türkiyeli işçilerdir. Bununla birlikte ücretlerin en fazla baskı altında olduğu ülkelerden biri Türkiye’dir. Açlık ve yoksulluk sınırının altında sefalet ücreti olarak belirlenen asgari ücret, insanca yaşanacak bir ücret düzeyine getirilmelidir.
ASGARİ ÜCRET NET 1800 TL OLMALIDIR!
Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir 2014 yılı itibarıyla aylık 1800 TL’nin üzerindedir. 4 kişilik hane için işçilerin payına düşenin sadece birini talep etme en tabi hakkıdır. Hane başına milli gelirden düşen pay aylık en az 7 bin 200 liradır.
Ekonomik değerleri yaratan, tüm zenginliklerin kaynağı emektir. Ancak emeğe yarattığı zenginliklerden pay verilmemektedir. Asgari ücretteki artış 1977 yılından bu yana ekonomik büyüme oranında gerçekleşseydi bugün yaklaşık 1800 lira olacaktı.
2015 Yılı Bütçesi’nde Çumhurbaşkanlığı bütçesinin geçtiğimiz yıla göre neredeyse 2 katına çıkartılması gündemde. Bu ülkede tüm değerleri üretenler için daha düşük bir artış kabul edilemez. Asgari ücret artış oranı, bu dönem için Cumhurbaşkanlığı Bütçesi’nin artış oranına eşitlenmelidir. Bu rakam yaklaşık net 1800 liradır.
4 kişilik bir hane için açlık sınırı bin 283, yoksulluk sınırı 4 bin 57 lira Asgari ücret için belirlenmesi gereken gerçek tutar aslında yoksulluk sınırının üzerindedir. Yoksulluğa mahkum eden ücrete asgari ücret denmez! Asgari ücretlinin İki kişi çalışmasına rağmen çocuklarını yoksulluğa mahkum etmemesi için en az 1800 lira şarttır!
Türkiye’de eğitimden sağlığa her şey AKP hükümeti döneminde paralı hale getirilmiş durumdadır. Bu nedenle asgari ücret için “sosyal haklar şart”. Asgari ücretle çalışanlar için elektrik, su, doğalgaz kullanımı asgari ihtiyaç sınırına kadar ücretsiz olmalıdır. İşe gidiş gelişlerde ulaşım ücretsiz olmalıdır. Eğitimde hiçbir ad altında para alınmamalı, eğitimin okul dışı giderleri devlet tarafından karşılanmalı, sağlık tümüyle parasız olmalıdır. Çalışanların çocuklarını bırakabilecekleri kamusal parasız kreş şarttır. Tüm bu taleplerimizin yanında en önemli taleplerimizden biri de asgari ücretin belirlenme sürecinde işçi sınıfının söz hakkıdır!
Asgari Ücret Tespit Komisyonu yıllardır bir ortaoyununa dönmüştür. Asgari ücretin belirlenmesi süreci bir toplu pazarlık süreci olarak ele alınmalıdır. Görüşmeler kamuoyuna açık hale getirilmeli, anlaşmazlık durumunda işçilerin üretimden gelen güçlerini kullanabilecekleri yasal zeminler oluşturulmalıdır.
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
Araştırmada büyüme oranları için TÜİK 2007 yılı öncesi GSMH verileri ile GSYİH 2007 yılı sonrası verileri, kişi başına milli gelir için OECD, IMF ve TÜİK verileri, asgari ücret için ÇSGB asgari ücret istatistikleri esas alınmıştır. Enflasyon oranları için 1994 sonrası için 1994 yılı endeksi esas alınmış, daha önceki yıllar için ilgili dönem serileri kullanılmıştır. Reel asgari ücret verileri, enflasyon serisi ile asgari ücret artış oranlarının endekslenmesi ile oluşturulmuştur. 2014 yılı büyüme oranları ve kişi başına düşen milli gelir için IMF veritabanı, yıl sonu 12 aylık TÜFE ortalaması için TCMB beklenti anketi uygun ortalama verileri dikkate alınarak hesapladığımız değerler kullanılmıştır.
[1] Net ücret hesaplanırken, yaklaşık bir rakam vermesi için mevcut brüt net ücret oranı katsayı olarak kullanılmıştır. Brüt ücret 2014 yılında ortalama brüt ücret 1071 TL, net ücret asgari geçim indirimi dahil ortalama 846 TL’dir. Net/Brüt oranı 0,7899 olarak alınmıştır.
[2] http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=earn_mw_cur&lang=en , Hesaplamada 19 Aralık 2014 döviz kuru satış 1 euro= 2,87 TL alınmıştır.
[3] Yunanistan’da 40-43 saat arasında fazla mesai ücreti yüzde 50, 44. saatten sonra yüzde 150 zamlı olarak ödenmektedir.Buna göre yunanistanda asgari ücret 40 saat için 683,76, 40.-43. saatler için 77, 44.-45. saatler için 85, toplamda 45 saat için 846,13 Euro. http://eurofound.europa.eu/observatories/eurwork/comparative-information/overtime-in-europe